List Przewozowy CMR

List przewozowy CMR – fakty i mity

List przewozowy to najważniejszy dokumenty w transporcie drogowym. Niestety przez lata narosło wokół tej tematyki tak wiele niedomówień, anegdot i indywidualnych poglądów, że zapomniano o prostocie stworzonej w latach 50’tych ubiegłego stulecia. Wtedy to powstała Konwencja CMR, która precyzyjnie reguluje czym jest list przewozowy i jakie pełni funkcje. Gdy zejdziemy na rynek lokalny, okazuje się, że polskie prawo przewozowe pomimo, że nieco uboższe w treść, to nadal zawiera wystarczającą ilość informacji, które pozwolą na prawidłowe procedowanie przewozu drogowego.

Najsłabszym ogniwem listu przewozowego jest – człowiek

Zanim przejdziemy do właściwej analizy „czym jest list przewozowy”, musimy sobie uświadomić, że nawet najlepsze prawo, najbardziej wysublimowane procedury, ani najszczersze chęci nie mają szans z rutyną, skłonnością do chodzenia na skróty oraz niedbalstwem człowieka. Większość problemów związanych z nieprawidłowością listu przewozowego nie wynika ze „starego” prawa, ale z niewiedzy lub braku dbałości o szczegóły wśród osób odpowiedzialnych za prawidłowe wystawienie listu przewozowego. Dlatego też list przewozowy zostanie przedstawiony w niniejszym opracowaniu w oparciu o najczęściej spotykane pytania w branży transportowej. 

Jak wypełnić list przewozowy?

Aktualnie trwają prace nad wdrożeniem elektronicznego listu przewozowego, tzw. e-CMR, ale dopóki nie stanie się on powszechnie stosowaną praktyką, jedyną dopuszczalną formą jest papierowy dokument wystawiany w (co najmniej) 3 oryginalnych egzemplarzach. Tabele, które znane są w branży TSL to nic innego jak graficzny wzór, którego celem jest ułatwienie i standaryzacja danych wymaganych przez obowiązującą Konwencję CMR. Art. 6 CMR dokładnie stanowi jakie dane muszą się znaleźć na „kartce papieru”, aby spełniał on wymogi prawne listu przewozowego. Przedstawiony poniżej wzór jest powszechnie znany i praktykowany, aczkolwiek nawet ręczne wpisanie danych wymienionych w art. 6 CMR na czystej kartce (m.in. dane nadawcy, odbiorcy, przewoźnika, informacje o towarze etc.) także stanowić będzie list przewozowy

Co powinien zawierać list przewozowy

Stanowi o tym precyzyjnie art. 6 Konwencji CMR, który w ustępie 1 wymienia następujące dane:

  1. a) miejsce i datę jego wystawienia;
  2. b) nazwisko (nazwę) i  adres nadawcy;
  3. c) nazwisko (nazwę) i adres przewoźnika;
  4. d) miejsce i datę przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania;
  5. e) nazwisko (nazwę) i adres odbiorcy;
  6. f) powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, a dla towarów niebezpiecznych ich ogólnie uznane określenie;
  7. g) ilość sztuk, ich cechy i numery;
  8. h) wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru;
  9. i) koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy);
  10. j) instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych;
  11. k) oświadczenie, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę, podlega przepisom niniejszej Konwencji.

Dodatkowo, w razie potrzeby list przewozowy powinien zawierać poza tym następujące dane:

  1. a) zakaz przeładunku;
  2. b) koszty, jakie nadawca przyjmuje na siebie;
  3. c) kwotę zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru;
  4. d) zadeklarowaną wartość towaru i sumę przedstawiającą interes specjalny w jego dostawie;
  5. e) instrukcje nadawcy dla przewoźnika dotyczące ubezpieczenia przesyłki;
  6. f) umówiony termin, w jakim ma być wykonany przewóz;
  7. g) wykaz dokumentów wręczonych przewoźnikowi.

Konwencja CMR nie ogranicza swobody w zakresie wypełniania listów przewozowych, albowiem reguluje, iż strony mogą wnosić do listu przewozowego wszelkie inne dane, jakie uznają za potrzebne.

Chcesz otrzymać wzór listu przewozowego przygotowany przez naszą kancelarię?

Podaj swój adres e-mail i oczekuj maila zwrotnego z odnośnikiem do profesjonalnego wzoru przygotowanego przez specjalistów.

Prawo nie reguluje kto konkretnie ma wypisać list przewozowy. Art. 7 CMR stanowi jedynie, iż „Nadawca odpowiada za wszelkie koszty i szkody, jakie mógłby ponieść przewoźnik na skutek nieścisłości lub niedostateczności” większości danych wymienionych na liście przewozowym. Wyjątki od tej zasady dotyczą jedynie miejsca i daty wystawienia listu przewozowego, nazwiska (nazwy) i adresu przewoźnika, kosztów związanych z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy), a także oświadczenia, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę, podlega przepisom niniejszej Konwencji.

A zatem w zleceniu należy precyzyjnie ustalić na kim (przewoźniku/kierowcy lub Nadawcy/magazynierze) ciąży obowiązek prawidłowego i precyzyjnego wypełnienia listu przewozowego – co pozwoli uniknąć niepewności wynikających z dyspozycji art. 7 ust. 2 CMR.

Kto odpowiada za nieprawidłowe dane w liście przewozowym

Zgodnie z art. 7 Konwencji CMR to Nadawca ponosi odpowiedzialność za wszelkie koszty i szkody, jakie mógłby ponieść przewoźnik na skutek nieścisłości lub niedostateczności większości danych umieszczonych na liście przewozowym. Wyjątki wymienione zostały powyżej.

Czy brak „pieczątki” w liście przewozowym może powodować brak zapłaty za prawidłowo wykonany transport

Nie. Art. 4 Konwencji CMR stanowi, iż „Brak, nieprawidłowość lub utrata listu przewozowego nie wpływa na istnienie ani na ważność umowy przewozu, która mimo to podlega przepisom niniejszej Konwencji”. W przypadku nieprawidłowości w liście przewozowym (np. brak czytelnej nazwy odbiorcy w liście przewozowym) zleceniodawca oraz przewoźnik mają ustawowy obowiązek współpracować, czyli w praktyce uzyskać potwierdzenie odbioru przesyłki przez odbiorcę w inny sposób – np. wysyłając do niego e-mail z prośbą o potwierdzenie prawidłowej realizacji zlecenia transportowego.

Czy można nadrukować nazwę i adres przewoźnika na liście przewozowym

Tak, prawo nie wymaga, aby list przewozowy był wypełnione ręcznie. Ważne, aby dane te były prawidłowe i czytelne. Pamiętajmy także, że kolumna 16 i 17 listu przewozowego CMR umożliwia wpisanie przewoźnika i jego podwykonawcy, więc bez żadnego problemu można zawrzeć dane kilku przewoźników na jednym liście przewozowym.

Czy wpisanie danych przewoźnika w niewłaściwej kolumnie listu przewozowego może powodować odmowę zapłaty frachtu

NIE. Jeśli na dokumencie znajdują się dane wymienione w art. 6 CMR (m.in. nazwa i adres przewoźnika)to jest to pełnoprawny list przewozowy. Nawet jeśli przez omyłkę wpiszemy nazwę i adres przewoźnika np. w kolumnach 6-9, które dotyczą towaru, to taki dokument będzie listem przewozowym. Oczywiście zalecamy graficznie poprawne wypełnianie listu przewozowego – co ułatwia przesył informacji pomiędzy Nadawcą a Odbiorcą, ale w przypadku wpisania nazwy przewoźnika w kolumnie innej niż 16, 17 lub 23, nadal będzie to zgodne z prawe

Czy można nadrukować zastrzeżenie dotyczące braku możliwości sprawdzenia towaru przez kierowcę

NIE. Art. 9 Konwencji CMR nakłada na przewoźnika (w praktyce kierowcę), aby przy przyjęciu towaru sprawdził dokładność danych listu przewozowego dotyczących ilości sztuk, jak również ich cech i numerów oraz widoczny stan towaru i jego opakowania. Twórcy Konwencji CMR przewidzieli, że w pewnych przypadkach sprawdzenie tych danych będzie utrudnione lub wręcz niemożliwe, dlatego też uregulowano iż, jeżeli przewoźnik nie ma możliwości sprawdzenia w wystarczający sposób prawidłowości danych dotyczących ilości sztuk, jak również ich cech i numerów, a także widoczny stan towaru i jego opakowania, „wpisuje do listu przewozowego zastrzeżenia, które powinny być uzasadnione. Powinien on także uzasadnić wszelkie zastrzeżenia, jakie uczyni w przedmiocie widocznego stanu towaru i jego opakowania. Zastrzeżenia te nie wiążą nadawcy, jeżeli nie przyjął on ich wyraźnie w liście przewozowym.” Skoro Konwencja CMR wymaga, aby zastrzeżenie kierowcy było uzasadnione, a dodatkowo musi być także wyraźnie przyjęte w liście przewozowym przez nadawcę, to trudno uznać, aby nadrukowanie zastrzeżenia „przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za stan ilościowy lub jakościowy towaru” było spełnieniem ustawowego obowiązku „uzasadnienia” i „przyjęcia przez nadawcę”. Dlatego też tak ważne jest, aby kierowcy, którzy nie są w stanie przeliczyć dokładnej ilości towaru (vide przykładowy list przewozowy) wpisywali do listu przewozowego prawidłowe klauzule.

CMR-fragment


Obiektywnie rzecz ujmując kierowca nie jest w stanie przeliczyć czy załadowca przekazał do przewozu dokładnie 29750 sztuk zmywaczy do paznokci „zwykłych” oraz 29266 sztuk zmywaczy typu 2 w 1. Oczekiwać należy od kierowcy, aby sprawdził czy towar został przekazany na 14 paletach, a dodatkowo wpisał w kolumnie 18 listu przewozowego CMR zastrzeżenie o braku możliwości przeliczenia dokładnej ilości sztuk towaru wymienionego w kolumnie 7. W przeciwnym wypadku, pomimo braku sprawdzenia, przewoźnik bierze pełną odpowiedzialność za ewentualne braki w towarze.

Czy policja lub inspekcja mogą nałożyć karę za błędy w liście przewozowym

TAK, aczkolwiek może się to różnić w zależności od kraju w którym prowadzona jest kontrola. We Francji stosowane są mandaty za brak nazwy przewoźnika w liście przewozowym, skutkujące nałożeniem kary w wysokości 750 €. W Polsce kara za „Umieszczanie w liście przewozowym lub innych dokumentach związanych z przewożonym ładunkiem danych lub informacji niezgodnych ze stanem faktycznym” wynosi dokładnie 3000 zł.

Czy tzw. neutralizacja listu przewozowego jest zgodna z prawem

Nie. Neutralizacja listu przewozowego jest bardzo często spotykana w przypadku, gdy nadawca przesyłki chce uniemożliwić odbiorcy ładunku poznanie miejsca lub firmy, w której towar został załadowany. Ma to na celu zabezpieczenie kontaktów biznesowych firm handlowych. O ile jest to zrozumiałe pod względem ochrony sieci sprzedaży, to tego typu zachowanie, w którym kierowca zatrzymuje list przewozowy wystawiony w miejscu załadunku, po czym wystawia drugi (tzw. zneutralizowany) list przewozowy, w którym wpisuje zupełnie inne miejsce załadunku oraz inne dane dotyczące nadawcy, niż było to wpisane w „pierwszym” liście przewozowym – jest sprzeczne z prawem. Art. 55a ustawy prawo przewozowe jasno stanowi, iż zabrania się nadawcy „umieszczania w liście przewozowym i innych dokumentach danych i informacji niezgodnych ze stanem faktycznym”. Skoro ustawa prawo przewozowe zabrania tego typu procederu to ewentualne roszczenia wynikające z ujawnienia danych dotyczących miejsca załadunku, nie mogą obciążać przewoźnika. Innymi słowy mówiąc, pomimo że przewoźnik nie dokona neutralizacji, to należy mu się zapłata za frach, jeśli towar dotarł do odbiorcy na czas, w nieuszkodzonym stanie. Zwracamy uwagę iż neutralizacja listu przewozowego idealnie pasuje pod „Umieszczanie w liście przewozowym lub innych dokumentach związanych z przewożonym ładunkiem danych lub informacji niezgodnych ze stanem faktycznym „, co daje organom kontrolnym możliwość nałożenia kary na przewoźnika w kwocie 3000 PLN.

Czy Zleceniodawca może odmówić zapłaty za fracht z powodu braku prawidłowej neutralizacji listu przewozowego

NIE. Jeżeli przewoźnik wykonał transport, czyli dostarczył towar na czas, we wskazane miejsce – zapłata jest w pełni wymagalna. 

Czy zagraniczny zleceniodawca może odmówić zapłaty za fracht, gdy oprócz CMR’ki wymagał także dostarczenia innych dokumentów, np. lieferschein lub packing list

NIE. Jeżeli towar dotarł do odbiorcy, co potwierdza treść listu przewozowego, jest to jednoznaczne z prawem przewoźnika do otrzymania wynagrodzenia. Wyjątkiem od tej zasady będą dokumenty związane z odprawą celną.

Czy kierowca musi sprawdzać ilość towaru wpisaną do listu przewozowego

Tak, koniecznie!. Art. 9 CMR stanowi precyzyjnie, iż „W braku przeciwnego dowodu list przewozowy stanowi dowód zawarcia umowy, warunków umowy oraz przyjęcia towaru przez przewoźnika.” W przypadku rozbieżności pomiędzy ilością towaru wpisaną w liście przewozowym (np. 30 palet), a ilością towaru realnie dostarczoną (np. 29 palet) zachodzi domniemanie, że kierowca przyjął dokładnie taką ilość jaką wskazano w liście przewozowym CMR.  Jeżeli kierowca nie przeliczy towaru (lub nie wpisze odpowiedniego zastrzeżenia do listu przewozowego) zastosowanie ma ustęp 2 artykułu 9 CMR, który stanowi, iż „W braku uzasadnionych zastrzeżeń przewoźnika, wpisanych do listu przewozowego, istnieje domniemanie, że towar i jego opakowanie były widocznie w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez przewoźnika i że ilość sztuk, jak również ich cechy i numery były zgodne z oświadczeniami w liście przewozowym.”

Co ma zrobić kierowca, gdy w CMR wpisano kilkanaście tysięcy sztuk ładunku

Kierowca powinien wpisać zastrzeżenie w kolumnie 18 listu przewozowego „brak możliwości sprawdzenia ilości towaru”, oraz uzasadnić ten brak możliwości sprawdzenia np. „z powodu ostreczowania palet”

Czy można stosować CMR w transporcie krajowym

Tak. Polska ustawa prawo przewozowe w art. 38 reguluje jakie dane należy umieścić na dokumencie, aby był uznany za list przewozowy. Polska ustawa zawiera mniej wymogów niż CMR, więc korzystanie ze znanego wzoru listu przewozowego CMR będzie wystarczające także dla transportów krajowych.

Czy WZ’tka będzie uznana jako list przewozowy

Nie. Dokument WZ został opracowany i stworzony na potrzeby magazynowe oraz handlowe. W większości przypadków WZ’tka nie zawiera nazwy ani adresu przewoźnika, dlatego też nie będzie uznana za list przewozowy. 

Czy przewoźnik odpowiada za braki w towarze, gdy kierowca nie był w stanie przeliczyć dokładnej ilości towaru

Tak. Wynika to wprost z art. 9 Konwencji CMR.

Czy załadowca odpowiada za zapłatę przewoźnikowi

Nie, przy czym możliwe są wyjątki. Konwencja CMR nie reguluje kto jest odpowiedzialny za zapłatę przewoźnikowi. W tym zakresie stosowane są przepisy krajowe, które w większości przypadków umożliwiają żądanie zapłaty za wykonaną usługę jedynie od bezpośredniego zleceniodawcy. Są jednak wyjątki od tej zasady.

Czy odbiorca odpowiada za zapłatę przewoźnikowi

Nie, przy czym możliwe są wyjątki. Konwencja CMR nie reguluje kto jest odpowiedzialny za zapłatę przewoźnikowi. W tym zakresie stosowane są przepisy krajowe, które w większości przypadków umożliwiają żądanie zapłaty za wykonaną usługę jedynie od bezpośredniego zleceniodawcy. Są jednak wyjątki od tej zasady. Jednym z krajów, które zabezpieczają przewoźnika przed niewypłacalnością zleceniodawcy (np. spedycji) jest m.in. Polska. Z dotychczasowego doświadczenia wynika jednak, że nieświadomość przewoźników oraz braki w dokumentacji powodują znaczne utrudnienie dochodzenia tego typu roszczeń.

 

List przewozowy a polisa odpowiedzialności cywilnej przewoźnika (OCP)

Niezależnie od powyższych rozważań trzeba zwrócić szczególną uwagę na aspekt ubezpieczeniowy. Największe ryzyko finansowe czyha na przewoźnika wtedy, gdy dojdzie do uszkodzenia ładunku, przewoźnik złoży wniosek o wypłatę odszkodowania do swojego ubezpieczyciela bez odpowiedniej analizy dokumentów. Towarzystwa Ubezpieczeniowe (dalej zwane TU) restrykcyjnie podchodzi do formalnych kwestii związanych z listem przewozowym, co powoduje, że jakiekolwiek braki lub nieprawidłowości w liście przewozowym mogą być podstawą do odmowy wypłaty odszkodowania.

Niezliczone są przypadki, w których ubezpieczyciele (zarówno z kapitałem krajowym, jak i zagranicznym) odmawiali wypłaty odszkodowania z polisy OCP (odpowiedzialność cywilna przewoźnika) powołując się na brak listu przewozowego. Ze zdumieniem przecierali oczy przewoźnicy, którzy dostarczali ubezpieczycielom powszechnie stosowany wzór listu przewozowego CMR (tabelka poglądowa poniżej), który z powodu braków lub błędów nie został uznany przez TU, a w konsekwencji przewoźnik otrzymał odmowę wypłaty odszkodowania.

Sąd Najwyższy w Polsce zajmował się tego typu sprawami trzykrotnie. Nie wnikając w szczegóły wieloletnich procesów sądowych – Sąd Najwyższy odpowiedział na następujące pytania:

  1. Czy numer rejestracyjny pojazdu może być stosowany zamiennie z nazwą i adresem przewoźnika – Nie!. Art. 6 ust. 1 punkt C jasno stanowi, że listem przewozowym jest tylko i wyłącznie taki dokument na którym widnieje nazwa oraz adres przewoźnika. Skoro znana w branży tabelka, przypominająca list przewozowy zawiera wyłącznie numer rejestracyjny pojazdu, to wg TU mimo wszystko nie jest to list przewozowy. Spora część polis OCP (a dokładnie rzecz ujmując – Ogólne Warunki Ubezpieczenia) ogranicza odpowiedzialność ubezpieczyciela tylko do tych przewozów, które są wykonywane „na podstawie listu przewozowego”. Skoro przewoźnik (a w praktyce kierowca) nie zadbał o wpisanie nazwy i adresu przewoźnika, to taki dokument zostanie zanegowany przez ubezpieczyciela, a w konsekwencji firma transportowa zostanie pozbawiona ochrony ubezpieczeniowej, albowiem TU odmówi wypłaty odszkodowania. Zachęcamy do sprawdzenia warunków oferowanych polis ubezpieczeniowych przed zawarciem umowy z ubezpieczycielem.
  2. Czy można używać skrótu nazwy przewoźnika – NIE. Przykład – firma transportowa świadcząca usługi przewozu towarów pomiędzy Francją a Wielką Brytanią podjęła się przewozu elektroniki. W trakcie transportu pojazd wpadł w poślizg, wywrócił się, w konsekwencji czego całość ładunku uległa uszkodzeniu. Przewoźnik zgłosił sprawę do ubezpieczyciela, na jego wezwanie wysłał szybko dokumenty (m.in. zlecenie, „CMR’kę”, prawo jazdy kierowcy), licząc na szybką wypłatę odszkodowania. Niestety, po kilku tygodniach i wielu ponagleniach ubezpieczyciela, przewoźnik otrzymał odmowę wypłaty odszkodowania z powodu braku listu przewozowego, albowiem dokument w którym wpisano „Trans Sped, Warszawa” to nie to samo co nazwa (pełna nazwa) i adres przewoźnika.
  3. Czy można poprawić treść listu przewozowego po fakcie – NIE. Przykład – przewoźnik świadczący usługi przewozu ładunków spożywczych, wykonywał transport półproduktów służących do produkcji pokarmu dla niemowląt. Przed rozładunkiem okazało się, że towar został zabrudzony pozostałościami ładunku, który był przewożony dla poprzedniego klienta. Z powodu wysokich norm jakościowych półprodukt nie nadawał się do sprzedaży, więc został zutylizowany. Przewoźnik zgłosił szkodę do TU, wysłał „CMR’kę” w której wpisano numer rejestracyjny pojazdu – zamiast nazwy i adresu przewoźnika. To skutkowało odmową wypłaty odszkodowania. Mając świadomość jak krzywdząca jest restrykcyjna praktyka ubezpieczyciela (nie było żadnych wątpliwości codo odpowiedzialności przewoźnika z tytułu uszkodzonego towaru), przewoźnik zgłosił szkodę ponownie, tym razem posługując się nowym listem przewozowym, wystawionym ponownie we współpracy z nadawcą ładunku, niespełna rok po załadunku. Po kilkuletnim procesie sądowym Sąd Najwyższy orzekł, że listem przewozowym jest wyłącznie ten dokument, który towarzyszył przesyłce, więc nie można „poprawić” listu przewozowego, ani wystawić go po fakcie.

Wbrew powszechnemu przekonaniu list przewozowy musi być wypełniony,  w dodatku czytelnie i prawidłowo. Służy to zarówno właścicielom ładunków, którzy w przypadku uszkodzenia lub kradzież towaru są chronieni przez prawo, jak i przewoźnikom, którzy wydając spore pieniądze na polisy ubezpieczeniowe pozbawiają się ochrony w przypadku błędów lub braków w „CMR’kach”.

Dodatkowo, polskie prawo przewozowe przewiduje zwiększone bezpieczeństwo finansowe dla przewoźników, którzy pomimo prawidłowego wykonania usługi transportowej nie uzyskali zapłaty od swojego bezpośredniego zleceniodawcy. Są tylko dwa kraje w UE, których wewnętrze przepisy dają możliwość żądania zapłaty od nadawcy lub odbiorcy ładunku. Jest to wyśmienity sposób na odzyskanie pieniędzy np. gdy spedycja ogłosiła upadłość lub nie płaci za wykonane transporty. Możliwość dochodzenia zapłaty od podmiotów innych niż bezpośredni zleceniodawca znana jest chociażby w branży budowlanej, ale podobnie jak tam, tak i transporcie należy spełnić pewne warunki.

Łukasz Chwalczuk – Kancelaria Prawna Iuridica