Przedsiębiorcy branży transportowej w swojej bieżącej działalności gospodarczej napotykają mnóstwo trudności. Nieuniknionym elementem rzeczywistości są podwyższane opłaty drogowe, wzrost cen paliwa, a także wysokie ceny ciągników niezbędnych do realizacji przewozów. Poza tymi trudnościami przewoźnicy w ostatnich dwóch dekadach zostali poddani presji cenowej przez zmowy cenowe producentów lub dealerów ciężarówek.

W ostatnich latach różne organy administracji państwowej lub europejskiej ujawniają istnienie karteli powodujących sztuczne zawyżanie cen pojazdów ciężarowych. Decyzje te wydawane są nie tylko na poziomie krajowym (przez np. polski Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów), lecz także na szczeblu międzynarodowym (przez np. Komisję Europejską).

Zmowa cenowa producentów pojazdów ciężarowych w Europie

Najistotniejszą w ostatnim okresie sprawą godzącą w interesy wszystkich uczestników branży transportowej jest sprawa kartelu europejskich producentów ciężarówek. W dniu 19 lipca 2016 r. Komisja Europejska wydała decyzję w sprawie: „AT.39824-Samochody ciężarowe”, na podstawie, której ustalono, że producenci samochodów ciężarowych MAN, Daimler, Iveco, Volvo, Renault, DAF pozostawali w zmowie cenowej. Na mocy porozumienia w latach 1997-2011 producenci ustalali wspólnie zawyżone ceny brutto pojazdów o masie od 6 do 16 ton oraz pojazdów ciężarowych o masie przekraczającej 16 ton będących samochodami ciężarowymi skrzyniowymi jak i ciągnikami siodłowymi. W kolejnym roku, a dokładniej 27 września 2017 r. Komisja Europejska stwierdziła, że także producent pojazdów – Scania brał udział w zmowie cenowej. Producenci zostali ukarani wielomilionowymi karami za udział w kartelu. Precyzyjne daty określające działalność zmowy producentów to: od 17 stycznia 1997 r. do 20 września 2010 r. odnośnie MAN, zaś od 17 stycznia 1997 r. do 18 stycznia 2011 r. odnośnie Daimler, Renault, Volvo, DAF, Scania. 

Porozumienie pomiędzy producentami samochodów ciężarowych dotyczyło trzech głównych obszarów. W pierwszej kolejności ustalano bazowe ceny za samochody, których ostateczne ceny nie mogły różnić się w zależności od podatków, opłat lokalnych bądź wyposażenia konkretnego modelu. Ponadto producenci umówili się odnośnie terminu wprowadzenia w pojazdach nowoczesnych technologii, które umożliwiały spełnianie przez nie norm emisji spalin (Euro III, a następnie Euro IV). Ostatni aspekt porozumienia sprowadzał się do przerzucenia na końcowego nabywcę pojazdu kosztów nowych rozwiązań wymaganych normami ekologicznymi. Kartel nie dotyczył usług posprzedażowych, gwarancji na samochody ciężarowe, sprzedaży używanych samochodów ciężarowych bądź innych towarów i usług związanych z działalnością producentów. W początkowym etapie obowiązywania kartelu producentów ciężarówek wszelkie ustalenia pomiędzy producentami odbywało się na specjalnych spotkaniach menadżerów wyższego szczebla bądź na targach branżowych. W końcowych latach funkcjonowania zmowy kontakt pomiędzy producentami odbywał się już drogą elektroniczną. Wszystkie państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, tj. państwa Unii Europejskiej, Norwegia, Islandia, Lichtenstein, były objęte działalnością porozumienia producentów. Komisja Europejska nałożyła wysokie kary na producentów ciężarówek. 

Szacunkowo podaje się, że nabywcy pojazdów ciężarowych na terenie całej Europy w okresie obowiązywania kartelu (tj. w latach 1997-2011) producentów zapłacili o około 10-15% więcej za pojazdy ciężarowe. Ponadto, istnieją sugestie, że możliwe jest, iż nawet do roku 2014 ceny pojazdów ciężarowych odzwierciedlały działalność kartelu i były nadal uzależnione od porozumienia.

Polski sektor transportowy jest uważany za jeden z największych w Unii Europejskiej. Tysiące firm przewozowych z Polski zostało poszkodowanych wskutek bezprawnych działań producentów ciężarówek łamiących unijne zasady konkurencji. Na terenie Europy toczy się wiele postępowań nabywców ciężarówek o odszkodowanie w stosunku do producentów biorących udział w zmowie cenowej. Jednym z postępowań, które skupia roszczenia polskich przewoźników to postępowanie toczące się przed Sądem Rejonowym w Amsterdamie (Holandia) – prowadzone przez czołową holenderską kancelarię prawną, przy aktywnej współpracy Kancelarii Prawnej Iuridica z Krakowa. Pozew w sprawie przeciwko producentom został złożony w listopadzie 2017 r. i postępowanie jest nadal w toku. Na obecnym etapie postępowania sąd rozpoznający sprawę rozstrzygnął kwestie dotyczące interesu prawnego nabywców pojazdów oraz uznał ważności cesji roszczeń. Dzięki pełnemu finansowaniu postępowania przeciwko producentom kilkuset polskich przedsiębiorców, którzy w latach 1997-2011 nabyli pojazdy ciężarowe od producentów biorących udział w kartelu, zgłosiło całkowicie bezkosztowo swoje roszczenia odszkodowawcze. W takim modelu postępowania firmy transportowe nie ponoszą żadnego ryzyka (finansowego ani administracyjnego) w związku z trwającym procesem sądowym. 

Czas trwania porozumienia dealerów pojazdów marki DAF ograniczających konkurencję określa się na co najmniej 7 lat (luty 2011 – marzec 2018 r.). W pierwszej kolejności podziału rynku dokonali DBK oraz WTC wraz z ESA Trucks Polska. Następnie TB Trucks & Trailer Serwis (za zgodą i wiedzą kontrolującej spółki Van Tilburg-Bastianen Groep) dołączyła do porozumienia w 2016 r. Jak ustalono podczas postępowania przed Prezesem UOKIK członkowie kartelu dealerów ciężarówek działali z pełną świadomością i jednoznacznym zamiarem, aby ze sobą nie konkurować. Oznacza to, iż jeżeli zainteresowany nabywca chciał dokonać zakupu pojazdu marki DAF od ESA z terenu przypisanego DBK, był zniechęcany do takiego zakupu. Wówczas przedstawiano takiemu potencjalnemu nabywcy zawyżoną cenę, aby skorzystał finalnie z oferty sprzedawcy ze swojego regionu. Dealerzy monitorowali wzajemne zachowania oraz dokonywali kontroli, gdy pojawiały się podejrzenia, że któryś z nich naruszył ustalone zasady.

Prezes UOIKIK ostatecznie nałożył na przedsiębiorców kary w łącznej wysokości ponad 118 mln złotych. Kary nałożone na TB Truck & Trailer oraz Van Tilburg-Bastianen Groep zostały obniżone o 50%, gdyż dealerzy skorzystali z programu łagodzenia kar leniency – przyznali się do niedozwolonych ustaleń, a także w pełni współpracowali z Prezesem UOKIK przekazując istotne dowody w sprawie. Ponadto skorzystali z dobrowolnego poddania się karze i kary zostały obniżone jeszcze o dodatkowe 10%. 

W toku postępowania przed Prezesem UOKIK wykazano, że kadra zarządzająca dealerów marki DAF brała czynny udział w porozumieniu ograniczającym konkurencję. Menadżerowie dopuszczali się m.in. dyscyplinowania sprzedawców, aby trzymali się ustaleń nawet pod groźbą zwolnienia z pracy bądź ograniczenia wynagrodzenia. Ostatecznie Prezes UOKIK nałożył sankcje w łącznej wysokości niespełna 1,7 mln złotych na łącznie osiem osób

Decyzje Prezesa UOKIK z grudnia 2021 r. obrazują ogromną szkodliwość porozumień polegających na podziale rynku. Potencjalni nabywcy ciężarówek nie mieli możliwości dokonania zakupu produktu danej marki od wybranego przez siebie sprzedawcy lub otrzymywali ofertę z zawyżonymi cenami. Efektem działań nieuczciwej konkurencji były gorsze warunki zakupu pojazdów ciężarowych marki DAF – konsekwencje takich czynów odczuwały przede wszystkim firmy transportowe w Polsce, które w swoich flotach wykorzystywały pojazdy marki DAF. Wskutek nieuczciwych praktyk dealerów, które były całkowicie świadome i celowe, zasada wzajemnego zaufania pomiędzy dealerami a nabywcami została naruszona w sposób rażący i nie może zostać zaakceptowana. 

Decyzje Prezesa UOKIK dotyczące porozumień pomiędzy dealerami samochodów ciężarowych DAF ułatwią poszkodowanym firmom transportowym poszkodowanym przez nieuczciwe praktyki dochodzenie roszczeń odszkodowawczych przed sądem. Na podstawie ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, która weszła w życie w 2017 r. każdy kto poniósł szkodę w związku z praktykami ograniczającymi konkurencję może domagać się odszkodowania przed sądem. Prawomocne zakończenie postępowań przed Prezesem UOKIK pozwoli na podjęcie działań procesowych przeciwko dealerom marki DAF biorącym udział w zmowie. 

Przywołane w artykule decyzji UOKIK nie są jeszcze prawomocne i jako takie nie podlegają wykonaniu, a ustalenia takich decyzji nie są wiążące dla sądu rozpoznającego roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej naruszeniem prawa konkurencji. Praktyka sądowa jednak pokazuje, że bardzo często decyzje UOKIK są utrzymywane przez niezależne sądy tym bardziej, gdy część firm przyznała się do kartelu. Działania firm będących w zmowie cenowej zmierzające do opóźnienia ostatecznego rozstrzygnięcia mają na celu zniechęcenie lub utrudnienie w dochodzeniu roszczeń przez poszkodowanych.

Zabezpiecz dokumenty – zapisz dowody

Dlatego tak ważne jest, aby już teraz zabezpieczyć wszelkie dowody (umowy leasingowe, faktury, korespondencję, dowody zapłaty, faktury wykupowe etc.), które potwierdzają nabycie ciężarówek marki DAF w latach 2011-2018. Nie pozwól, aby ubiegający czas, utrata lub pozbycie się dokumentów uniemożliwiły dochodzenie odszkodowania w Twojej sprawie.

Dołącz do pozwu zbiorowego – odzyskaj swoje pieniądze 

Kancelaria Prawna Iuridica skutecznie reprezentowała największych polskich przewoźników w ważnych, precedensowych i międzynarodowych postępowaniach jak np. zwrot maut w Niemczech, czy zwrot podatku IVMDH tzw. grosikowe w Hiszpanii. Kolejną opcją, poza postępowaniem przeciwko producentom ciężarówek prowadzonym w Amsterdamie, jest możliwość odzyskania sporych pieniędzy od dealerów DAF w Polsce, którzy dopuszczali się nieuczciwych praktyk i zawarli porozumienie ograniczające konkurencję. 

Co ważne – nie pobieramy żadnych opłat wstępnych, a cały koszt i ryzyko jest po naszej stronie.

Zainteresowane osoby prosimy o kontakt telefoniczny 12 378 95 70 lub kancelaria@iuridica.com.pl

Nasi eksperci są do Państwa dyspozycji!

Łukasz Chwalczuk oraz Izabela Mrozek

Kancelaria Prawna Iuridica