Warto wiedzieć – zmowa cenowa i inne praktyki ograniczające konkurencję

Zmowa cenowa to niedozwolone porozumienie zawierane pomiędzy konkurującymi przedsiębiorcami, którego celem jest ustalenie lub utrzymanie cen na określonym poziomie – zazwyczaj wyższym, niż wynikałoby to z warunków rynkowych. Tego rodzaju uzgodnienia prowadzą do eliminacji naturalnej konkurencji, ograniczenia wyboru dla konsumentów oraz sztucznego zawyżania cen.

Zmowy cenowe uznawane są za jedną z najpoważniejszych form naruszenia przepisów prawa konkurencji. Są one zakazane zarówno przez prawo unijne (art. 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – TFUE), jak i przez krajowe regulacje antymonopolowe. Udział w tego typu porozumieniach wiąże się z istotnymi konsekwencjami prawnymi, w tym wysokimi karami finansowymi oraz odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec poszkodowanych podmiotów.

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję

Prawo zakazuje przedsiębiorcom zawierania porozumień, których celem lub skutkiem jest eliminowanie, ograniczanie lub zakłócanie konkurencji. Dotyczy to zarówno:

• porozumień horyzontalnych – pomiędzy konkurentami działającymi na tym samym szczeblu obrotu (np. producent–producent, hurtownik–hurtownik),
• porozumień wertykalnych – pomiędzy przedsiębiorstwami funkcjonującymi na różnych poziomach łańcucha dostaw (np. producent–dystrybutor, dostawca–sprzedawca).

Nielegalne porozumienia mogą przybrać różne formy – od formalnych umów pisemnych, przez ustne ustalenia („gentlemen’s agreements”), aż po wymianę informacji wrażliwych z punktu widzenia konkurencji (np. polityka cenowa, wielkość produkcji, plany sprzedażowe).

Przykłady zakazanych praktyk rynkowych:

• Zmowy cenowe – np. ustalenie minimalnej ceny sprzedaży produktów, zakaz udzielania rabatów, wspólne ustalanie poziomu wynagrodzeń w sprawach pracowniczych.
• Podział rynku lub klientów – np. ustalenie, że poszczególni przedsiębiorcy będą działać wyłącznie na określonych terytoriach lub obsługiwać tylko wybrane grupy klientów.
• Zmowy kontyngentowe – wspólne ustalanie limitów produkcji lub sprzedaży określonych towarów lub usług.
• Zmowy przetargowe – uzgadnianie ofert przetargowych w sposób mający na celu wyłonienie z góry ustalonego zwycięzcy.

Kto może odpowiadać za udział w zmowie?

Nielegalne porozumienie może zostać zawarte zarówno przez osoby zarządzające przedsiębiorstwem (np. członków zarządu), jak i przez jego pracowników – nawet bez wiedzy przełożonych. W takim przypadku odpowiedzialność ponosi nie tylko sam przedsiębiorca, ale również osoby bezpośrednio zaangażowane w praktyki naruszające konkurencję.